نی زار : یادداشتی درمورد ادبیات کودک و نوجوان در ایران به مناسبت روز ادبیات کودک و نوجوان به قلم خانم مریم سراوانی:

در سال‌هاپی دور با نخستین جرقه های حیات علمی در جهان توجه به کودک و کودکی مورد تفکر اندیشه پژوهان قرار گرفت،
از محاورات سقراط تا کنون، در طول تاریخ نظریه‌پردازان بیشماری کوشیده اند با توجه به نگاه شان به کودک نظریه های گوناگونی را در برخورد با این گروه سنی ارائه دهند.
مبتدی ترین این نگاره ها را می‌توان در توجه به شیوه فرزندپروری در تمام دنیا دید و مشاهده نمود،
نتیجه این تکاپوی گسترده دو الگوی اصلی را پیش روی جوامع قرار داده است که ما مختصر به آن میپردازیم:
اول اینکه کودک، بزرگسالی کوچک است که باید شیوه صحیح زندگی را به او آموخت، این شیوه صحیح بر اساس معیارهای فراوانی چون مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و مذهبی هر جامعه تعریف می شود.
دو اینکه کودک خود هویتی مستقل و دنیایی جدای دنیای بزرگسالی دارد که باید آن را شناخت و با توجه به شرایط این دنیا با او برخورد کرد،
این نظریه که حاصل پیشرفت علم روانشناسی است بسیار متاخر است و همواره چالشی اساسی میان پیروان دو نظریه یاد شده وجود داشته است که بیشترین نمود آن را در آثار خلق شده ادبیات کودک و نوجوان نیز می توان مشاهده کرد آنچه بدیهی است که در تمام دنیا باید ریشه ادبیات کودک را در ادبیات فولک و شفاهی جستجو کرد.
در همین راستا اولین اصل بنیادین در ساختار ادبیات کودک و نوجوان تبدیل زبان عادی به زبان ادبی ست.
مجموعا در فرایند تبدیل زبان عادی به زبان ادبی یا آفرینش ادبیات و در نهایت خلق ادبیات کودک و نوجوان از روشهایی بهره می گیرند که مهم ترین آنها عبارت است از آهنگین کردن کلام، تصویری کردن کلام و غیره
ادبیات کودک و نوجوان گونه ای از ادبیات است که جداسازی آن از بخش‌های دیگر ادبیات با سن مخاطبان آن انجام می‌شود این گونه ادبی هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش مرزهای بزرگسالان را ندارند و به متن‌هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد و نیازهای آنها باشد
به همین دلیل گریزی می زنیم به ویژگی های ادبیات کودکان و نوجوانان:
ویژگی های ادبیات کودکان و نوجوانان:
کودکان و خردسالان به متن های غمگین و کوتاه مانند لالایی ها و ترانه ها، متل ها و ترانه های آهنگین واکنش بیشتری نشان می‌دهند هر چه گروه سنی مخاطبان بالاتر برود آنها می توانند داستان‌هایی را با واژگان بیشتر بشنود ویژگی دیگر ادبیات کودک و نوجوان در این است که با سطح سواد کودکان پیوند دارد کودک نوآموز تنها می‌تواند متن‌های ساده را بخواند و بفهمد هر چه بیشتر پیش میرود و بیشتر میخوانند متن هایی با دایره واژگانی گسترده تر را درک می‌کنند کودکانی که به مرز نوجوانی و پس از آن به دوران جوانی می رسند می توانند رمان های متناسب با نیازهای خود را مطالعه کنند امروزه این رمان ها اغلب در قالب فانتزی ها یا داستان های علمی و تخیلی منتشر می‌شود البته داستان های واقعی گرایی که بازتاب دهنده احساسات و درگیری‌های زیستی و اجتماعی نوجوانان در موضوعاتی مانند جدایی پدر و مادر، مرگ نزدیکان، بیماری‌ها و عشق‌های دوره نوجوانی است نیز به فراوانی منتشر می‌شود کودک می‌تواند سعادت از دست رفته جامعه جدید را برگرداند و در عین حال عاملی باشد برای کسب دوباره آن، کودکان دارای دو خصوصیت متضاد از هم هستند فاقد قدرت هستند و منجی جهانند اگر جامعه به دنبال ارزش های نوین باشد باید دستان خود را به سوی کودکان دراز کند و ادبیات اینجاست که بازآفرینی می کند و در جستجوی معنا ست سپس کودک در کنار ادبیات قرار میگیرد و ادبیات کودک آغاز معینی ندارد.

مورد بعدی آموزش است، خلاصه اگر آموزش کودکان باشد هنرمندان تنها افرادی هستند که تا اندازه ای به وجود واقعی و شکایتی نشده کودکان نزدیک هستند ادبیات کودک را رهبری می‌کنند و موجب تقویت اندیشه او می شوند راهنمایی های اخلاقی، تنبیه یا تشویق تربیت شخص، ایجاد اعتماد به نفس، نیاز های ذهنی و عاطفی و لذت بردن از دستاوردهای ادبیات، عامل وحدت همه کودکان جهان به حساب می‌آید.
فصل بعد گونه های ادبیات کودک و نوجوان است، ادبیات کودک و نوجوان گونه های متنوعی دارد از داستان‌های مصور گرفته تا داستان های فانتزی که امروزه از رایج‌ترین گونه‌ها در این حوزه است شعر و ادبیات منظوم نیز بخش گسترده ای از ادبیات کودکان و نوجوانان را می سازد، بخش چشمگیری از ادبیات کودکان ادبیات غیر داستانی ست که به آن کمتر توجه می‌شود حجم بزرگی از نوشته هایی که کودکان می خوانند از جمله کتابهای درسی کتاب های علمی آموزشی و دانش نامه ها از گونه های مختلف ادبیات غیر داستانی هستند ایرج جهانشاهی با انتشار مجلات پیک و توران میرهادی با انتشار فرهنگ کودک و نوجوان ادبیات غیر داستانی کودک را در ایران رونق بخشیدند
نوجوانان دارای سطحی از زبان هستند که با صحنه آنها مطابقت دارد آنها بین افکار کودکی و نوجوانی به سر می‌برند بنابراین این زبان آنها متاثر از این نوسان است عامل مهمی که بر نوع نگاهش تاثیر میگذارد تنها مخاطب است اگر نوجوان خواننده ای را برای نوشته هایش در ذهن داشته باشد نمی‌تواند به توصیف خود بپردازد،دومین موضوعی که می توان به آن پرداخت شرایط نوشتن است گرچه انواع مختلفی از نوشتار وجود دارد اما باید شرایط متفاوتی هم حاکم باشد تا این نوشته ها بتوانند متولد شود شرط اول گذراندن مرحله مهم از زندگی در داستان نامه های محرمانه ست ،این مسئله کاملا واضح است او در این دوران با اولین عشق بزرگ خود زندگی می‌کند، اینکه فردی چیزهایی که در اعماق قلبش هست را به کسی نگوید او را در نظر دیگران فردی خوددار و محکم جلوه می دهد و البته او را به سمت نوشتن سوق داده و می توان گفت که به کسب اعتماد به نفس برگرفته از سنگینی امور روزانه پیش میرود نوشتن قبل از هر چیز پیدا کردن وسیله ای برای تخلیه فشار روحی که گاهی غیرقابل،
تحمل است پیش میرود،
در پایان باید گفت برای اولین بار رشته ادبیات کودک در دانشگاه شیراز ایجاد شد
و یک سال پس از آن در دانشگاه شهید بهشتی نیز به گروه ادبیات فارسی افزوده شد و در رشته دانشگاهی ادبیات کودک و نوجوان بررسی می شود،لازم بذکر است که این رشته مهم نیاز به توجه و حمایت همه جانبه مسئولین و دانشجویان و دانش‌پژوهان و دیگر دغدغه مندان ادبیات دارد،نویسنده از حوصله ای که برای خواندن و مطالعه و تحقیق این کتابت به خرج دادید بی نهایت سپاسگزاری میکند.
نویسنده مریم سراوانی از فرهنگیان شهرستان هامون