نی زار؛ روز جهانی تالاب ها برای اولین بار در سال ۱۹۹۷ جشن گرفته شد و اکنون نیز بعد از گذشت سال ها همچنان در دنیا از جمله ایران در این روز برنامه های متنوعی در راستای حفاظت از تالاب ها برگزار می شود.
تالاب بین المللی هامون یکی از تالاب های مهم دنیا و بزرگترین پهنه آب شیرین در سراسر فلات ایران است که در ناحیه کویری و بیابانی شرق کشور، در منطقه سیستان و بلوچستان قرار دارد، این تالاب چنذد سالی است با پدیده خشکسالی مواجه شده و مشکلاتی را برای اهالی منطقه ایجاد کرده است.
تالاب هامون در منطقه دارای اهمیت بالایی از نظر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی است به طوری که خشکسالی های چند ساله منطقه با تاثیر مستقیم در این تالاب سبب بسیاری مشکلات از جمله از بین رفتن مشاغل موجود مردم منطقه، وزش توفان های شدید گرد و غبار۱۲۰ روزه، جلوگیری از مهاجرت ۳۰۰ هزار قطعه پرنده در فصل مهاجرت و مهاجرت مردم منطقه شده است
۱۳ بهمن سال ۱۳۹۳ جشن روز تالاب ها با حضور معصومه ابتکار و گری لوئیس نماینده سازمان ملل در تالاب هامون برگزار شد، برگزاری این مراسم سبب اشاعه امید در میان سیستانی ها شد، پس از دو دهه خشکسالی در منطقه سیستان، کم کم سیستانی ها به این باور می رسیدند که امکان تغییر در روند احیای تالاب هامون وجود دارد، پس از آن تالاب هامون در چهارمین کنگره جهانی ذخیره‌ گاه‌های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، توسط یونسکو به‌ عنوان ذخیره‌ گاه زیست ‌کره ثبت شد. انتشار اخبار اینچنینی و توجهات به تالاب هامون سیستانیان را بیش از پیش دلگرم کرم تغییر در وضع اسفناک تالاب هامون کرده بود.
مدیرکل وقت محیط زیست استان طی مصاحبه ای اعلام کرده که با معرفی هامون به عنوان ذخیرگاه زیست کره مرزی بودجه های بین المللی برای مدیریت تالاب افزایش می یابد و موضوع حق آبه هامون با جدیت بیشتری دنبال می شود.
اما عدم تحقق وعده ها باعث دلسردی مردم از عملکرد دستگاه های متولی حوزه تالاب هامون شد،
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره مندی صحیح و مستمراز محیط زیست بنحوی که ضمن حفظ تعادل مناسبات زیستی موجبات توسعه پایدار و بهبود، رشد و اعتلای کیفی انسان ها فراهم آید. سازمان حفاظت محیط زیست مجری این قانون است و طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران باید با متخلفان برخورد قانونی نماید، اما ظاهر و باطن سیستان با اصلا این قانون تضاد دارد، تضادی از جنس عدم اجرای قانون!
بر اساس قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب های کشور قانون هر گونه بهره برداری و اقدامی که منجر به تخریب و آلودگی تالاب ها شود ممنوع بوده و مرجع تشخیص آن هم سازمان حفاظت محیط زیست است بنابراین طبق این قانون با متخلفان برخورد می شود.
طبق این قانون وارد کردن گونه های گیاهی و جانوری غیربومی مضر به تالاب ها که در گذشته تهدید جدی برای تالاب ها به شمار می رفت ممنوع شد؛ در این رابطه سازمان حفاظت محیط زیست مکلف شد فهرست گونه های مذکور را تعیین و هر دو سال یک بار بازنگری و نشر دهد.
در کنار این وزارت نیرو مکلف شد ضمن تدوین و اجرای برنامه مدون نسبت به تخصیص و تامین آن اقدام کند که با این اوصاف می توان گامی جدی برای احیای تالاب های کشور برداشت.
نگارنده از نوشتار مواد قانونی قصد دارد که محیط زیست سیستان و بلوچستان در قبال وظیفه ذاتی و قانونی خود پاسخگو باشد، حق آبه محیط زیست در سیستان چه مقدار بوده؟ و چه میزان آن اخذ شده است؟ چرای شتران در دشت سیستان بلاخص تالاب هامون تخلف آشکار است، با توجه به اینکه در سنوات گذشته دستور قضایی برخورد و اخراج شتران از این اراضی اخذ شده چرا هنوز شتران در این منطقه حضور دارند؟
روز جهانی تالاب ها بهانه ای است که می توان با برنامه ریزی صحیح موج حمایت جامعه جهانی را برای احیای تالاب هامون به راه انداخت، اما اظهارات یکی از مدیران عالی سازان حفاظت محیط زیست در خصوص اینکه باید احیای تالاب هامون را فراموش کرد و در ادامه عدم برگزاری مراسم جشن روز تالاب ها، می توان این برداشت را کرد که محیط زیست از وظیفه ذایت خود فاصله گرفته است.
سمن ها و NGO های زیست محیطی طبق قانون می توانند از طریق مدعی العموم در خصوص تخلفات محیط زیست را پیگیری کنند یا اینکه با اعتراضات و فعالیت ها مدنی باعث اتفاقات موثر شوند. با پیگیری سمن ها، شفاف سازی آن ها و حساس کردن رسانه ها در خصوص اینکه محیط زیست برنامه ای برای روز جهانی تالاب ها ندارد، شاید تالاب هامون سهمی از روز جهانی تالاب ها می برد. بنابراین بهتر است سمن ها با حقوق خود بیشتر آشنا شوند و ارتباط تنگاتنگی با رسانه ها داشته باشند که راه تغییر این است.