یک
افزایش دما در اکثر نقاط کشور و به تبع آن افزایش مصرف برق به میزان بالاتر از توان تولید انرژی الکتریکی در دو سه هفته گذشته باعث خاموشی های گسترده اعلام شده و گاهی نیز خاموشی های خارج از برنامه شده است. اغلب کارشناسان معتقدند در وقوع این شرایط علاوه بر افزایش مصرف، عدم ایجاد و گسترش ظرفیت های تولیدی نیز نقش دارد. این که دلایل عدم تحقق این امر چه بوده است در حوصله این مطلب نمی گنجد اما اشاره به این که قسمتی از توان تولید برق کشور که از طریق نیروگاه های برق-آبی تامین و وارد چرخه مصرف می شده است به دلیل وقوع خشکسالی سراسری به پایین ترین میزان خود رسیده است نکته ای ست که نباید به سادگی از آن گذشت.
خلاصه این که بر طبق اعلام وزارت نیرو در هفته گذشته بالاترین میزان مصرف کشور یعنی پیک بار به ۵۷ هزار مگاوات رسیده است که با توان تولیدی ۵۸ هزار مگاواتی حداکثری فاصله ای ندارد و این موضوع برای صنعت برق کشور که یک صنعت راهبردی به شمار می رود نه تنها خبر خوبی نیست بلکه نگران کننده است.
دو:
حال به سیستان می رسیم جایی که وزش توفان های موسمی در تابستان را همیشه با خود همراه دارد و اگرچه می توان به عنوان یک فرصت شناخته شود اما بهره نگرفتن از این فرصت، این توفان ها که به همراه خود گرد و غبار و شن روان هم سوغات دارد به عنوان یک تهدید دیده می شود. از طرفی وقوع خشکسالی های مداوم که بیشتر از دو دهه است بی وفقه بر سیستان جفا کرده است تغییر الگوی اشتغال را از کشاورزی و دامپروری به دیگر مشاغل اجتناب ناپذیر کرده است. در تئوری های توسعه می خوانیم که برای رشد و توسعه متوازن یک منطقه یا یک جغرافیای به خصوص باید از فرصت هایی که آن اقلیم در خود دارد نهایت بهره گرفته شود تا هم هزینه های توسعه کاهش یابد هم توسعه یافتگی باعث به هم خوردن فتکتورهای اجتماعی، جمعیتی و زیست محیطی منطقه نگردد و از قضا یکی از این فرصت ها وزش باد در اغلب روزهای سال به ویژه در فصل تابستان یعنی زمان اوج مصرف برق در کریدور باد سیستان می باشد که شوربختانه تا کنون از این فرصت و هدیه طبیعت نه تنها استفاده نکرده ایم بلکه فقط عوارضی از قبیل بیماری های تنفسی و بیماری های چشمی نصیب مردم منطقه شده است. البته هر کدام از مسئولین که توان بهره برداری تبلیغاتی از این موضوع را داشته اند توانسته اند با ادعای راه اندازی نیروگاه های بادی کار خود را پیش ببرند و اندک بهره ای را نصیب خود کنند.
سه:
کشورهای پیشرفته دنیا به توجه به اهمیت مسائل زیست محیطی و هزینه های اقتصادی بالا در تولید انرژی برق سال هاست که به این نتیجه رسیده اند که برای تولید این نوع از انرژی به جای استفاده از سوخت های فسیلی و نیروگا های برق-آبی از انرژی های پاک، ارزان و تجدیدپذیر مانند انرژی باد و نور خورشید استفاده کنند.
با نگاهی گذرا به گزاره های بالا اولین پرسش مطرح شده این است که با گذشت چندین سال از سابقه بهره برداری از باد در تولید برق و نیز استقرار یک دستگاه توربین بادی در سیستان به عنوان یک طرح مطالعاتی چرا هیچ کار مفیدی در این زمینه صورت نگرفته است؟
توصیه:
طبق قوانین بالادستی مانند قانون خصوصی سازی دولت مایل است که اجرای این گونه طرح ها با مشارکت بخش خصوصی صورت پذیرد اما ظاهرا دو عامل باعث عدم دخالت بخش خصوصی گردیده است یک_ بخش خصوصی ساکن در منطقه آشنایی چندانی نسبت به فرآیند کار ندارد و از طرفی تامین هزینه های ابتدایی آن شاید به راحتی میسر نباشد. دو_ بخش خصوصی غیر بومی هم به سبب عدم تبلیغات موثر و در پاره ای از موارد به دلیل تبلیغات سوء حول و حوش منطقه و استان رغبت چندانی به سرمایه گذاری در این حوزه ندارد البته از نقش و سود بده بستان های مبتنی بر رانت و وجود سودهای سرشار ناشی از فعالیت های دلالی نیز به این عدم اطمینان دامن می زند.
به عقیده نگارنده بهتر آن است که با عزمی جدی و البته اقداماتی سریع و بدون فوت وقت نسبت به آگاه سازی جامعه و ساکنان سیستان و اطمینان بخشی بابت برگشت سود مطمئن مبادرت شود و با ارائه مشاوره های تخصصی زمینه تشکیل تعاونی های مردمی متعدد ایجاد شود تا از این طریق هم بخشی از سرمایه مردم سیستان که در منطقه باقی مانده و به شهرها و استان های دیگر منتقل نشده در یک سرمایه گذاری مطمئن تجمیع شود هم توان تولید انرژی الکتریکی افزایش یابد هم این که تعدادی از جوانان و افراد جویای کار جذب مشاغل مستقیم و غیر مستقیم ناشی از این تولید گردند.
البته این توصیه مادامی می تواند اجرایی شود و تاثیر حداکثری داشته باشد که منافع مادی و معنوی طرح به طور انحصاری در اختیار گروه ها و افراد خاص که از قضا وابستگی فامیلی یا سیاسی به فلان مدیر و بهمان وکیل را دارند قرار نگیرد و همه مردم با اندک سرمایه هم بتوانند از این منافع بهره گیرند و نیز نکته دیگر این که پیگیری برای عملیاتی شدن طرح نیروگاه های بادی یا خورشیدی فقط با هدف کمک به توسعه منطقه و در حهت رفاه مردم منطقه صورت گیرد و هیچ کدام از این دست فعالیت ها مستمسک بهره گیری تبلیغاتی مسئولان ذیربط نباشد زیرا در آن صورت سرخوردگی عمومی حاصل از زد و بندهای احتمالی، هزینه های اجتماعی فراوانی به همراه دارد.

محمد رضا رضایی