بررسی نقش بازارچه‌های مرزی در توسعه و پیشرفت شهرها / بایدها و نبایدهای بازارچه مرزی روتک در بخش مرکزی خاش - پایگاه اطلاع رسانی و تحلیلی نــی زار

مجتبی شجاعی پژوهشگر و نویسنده کتاب روابط ایران و پاکستان با عنوان گزارشی به بررسی نقش غیرقابل انکار و مهم استان های مرزی در روند توسعه و پیشرفت  شهرها , پرداخته که متن کامل آن به …

مجتبی شجاعی پژوهشگر و نویسنده کتاب روابط ایران و پاکستان با عنوان گزارشی به بررسی نقش غیرقابل انکار و مهم استان های مرزی در روند توسعه و پیشرفت  شهرها , پرداخته که متن کامل آن به شرح ذیل می باشد.

استان های مرزی در روند توسعه و پیشرفت نقش غیرقابل انکار و مهمی دارند از آنجایی که مناطق مرزی به واسطه دوری از مرکز ، انزوای جغرافیایی و توسعه نیافتگی ، تفاوت‌های زیادی در سطح برخورداری از رفاه و توسعه با مراکز عمده جمعیتی دارند،این تفاوت‌ها و عدم تعادل منطقه‌ای تأثیرات عمده‌ای در روند توسعه مناطق مرزی بر جای گذاشته است و از سویی نیز ارتباطات ساکنان این مناطق با آن سوی مرز ،‌ تأثیرات اقتصادی ، اجتماعی ،‌ فرهنگی و امنیتی وی‍‍ژه ای را رقم زده است که ساماندهی این تعاملات جز در پرتو مدیریت هوشمندانه که ضامن بقا و حفظ امنیت ارضی و استقلال اقتصادی کشور میباشد میسر نیست .

توسعه یکی از شقوق این مدیریت است لذا برای تحقق توسعه پایدار که متضمن تقویت هویت ، اقتدار و امنیت ملی خواهد بود، ضرورت دارد تا مناطق دور افتاده و محروم در سطح ملی در اولویت ویژه قرار گیرند ارتباطات و پیوندهای فضایی دو سوی مرز و آسیب پذیری و تهدیدات مختلف در این مناطق اهمیت ویژه ای را در فرآیند برنامه ریزی، توسعه ، آمایش سرزمین به مناطق مرزی داده است که در صورت غفلت از آنها به طور جد شاهد چالش های عمده ای در همه حوزه ها بالاخص اقتصادی و امنیتی خواهیم بود.

اقتصاد نواحی مرزی شاخص اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و نیز امرار معاش مردم مرزنشین است  از این طریق مردم ساکن در نواحی مرزی کشورهای همسایه می توانند در کنار هم از فرصت ها و منابع مشترک استفاده کنند و این امر می تواند منجر به دوستی و تفاهم طرفین ، امنیت و رونق اقتصادی و توسعه ، ایجاد فرصت های شغلی و شکل گیری یک نوع مزیت نسبی در مناطق مرزی شود.

وجود این گونه مسایل در مناطق مرزی باعث شده تا کشورها در قالب بازارچه های مرزی که از شناخته شده ترین روش های توسعه اقتصادی نواحی مرزی به شمار می رود، قدم در راه مبارزه با مسایل متنوع ناشی از عقب افتادگی در نواحی مذکور بگذارند.

اشتغال و تامین معیشت ساکنان مناطق مرزی ، کنترل قاچاق کالا ، افزایش امنیت مرزها ، شکوفایی اقتصاد محلی ، افزایش رونق مناطق شهری و روستایی محدوده های مرزی از مهمترین اهداف راه اندازی بازارچه های مرزی است

امروزه بازارچه ‌های مرزی از اصلی‌ ترین نقاط درآمدزا، برای اهالی ۲ کشور طرف قرارداد است که ‏طبق تفاهم‎‎نامه‌های منعقد شده ، کالا ها و محصولات خود را عرضه می‌کنند و از طرفی هم خلاء موجود در محدوده مرزها را جبران و از خالی شدن حاشیه مرزها جلوگیری ‏می کند که این موضوع خود می تواند در افزایش امنیت مرزها و جلوگیری از قاچاق، بسیار موثر ‏واقع شود.‏

شهرستان مرزی خاش در استان سیستان و بلوچستان که قطب مهم تولید انواع محصولات کشاورزی اعم از زراعی و باغی ، قطب صنعت و معدن ، گردشگری و سایر پتانسیل ها بوده ۱۲۴ کیلومتر مرز مشترک با کشور پاکستان دارد.

مرز روتک از توابع بخش مرکزی خاش یکی از ظرفیتهای ارزشمند شهرستان خاش است که تاکنون از آن به خوبی بهره برداری نشده است فقدان نگاه ملی و توسعه ای در گذشته به مرز روتک بعنوان یک مزیت بسیار ارزشمند گره گشا که حلال مشکلات فرهنگی ،اجتماعی اقتصادی و … در این منطقه بسیار مشهود است .

احداث و راه‌اندازی بازارچه مرزی روتک در سطح استاندارد ، ضمن تأمین سطح قابل توجهی از نیاز مردم مرزنشین روتک از طریق مبادلات مرزی ، به قانونی کردن آمد و رفت‌ها و تثبیت و پایدار نمودن امنیت در این بخش کمک شایانی می نماید هر چند هم اکنون نیز به برکت بومی کردن امنیت و ایجاد کمربند ترکیبی مرزبانی و طرح طوایف در مرز روتک شرایط مطلوبی وجود دارد  که این عوامل باعث کاهش مبادله قاچاق کالا، رشد و تقویت معیشت مرزنشینان و توسعه اقتصادی این مناطق شده است با علم به این موضوع که بین ایجاد بازارچه و اثرات اقتصادی آن از جمله افزایش اشتغال ، کاهش فقر ، افزایش درآمد و کاهش تمایل مهاجرت ساکنان مناطق مرزی به جاهای دیگر رابطه معناداری وجود دارد.

از طریق این بازارچه ها، نه تنها مشکلات ‏معیشتی مرزنشینان حل می شود بلکه سرمایه ای نیز برای ورود به عرصه های بزرگ اقتصادی به ‏دست می آید.
جهت نیل به اقتصاد پویا و کارامد و افزایش سطح رفاه مردم و از سویی سیاستهای کلان دولت محترم مبتنی بر اسناد بالادستی نظام ، به یقین توسعه بازارچه ­های مرزی و گسترش تبادلات دو سویه و صادارات و واردات به طور متوازن  به همراه نظارت موثر ،  یک اهرم مهم و روشی مناسب برای بهبود و توسعه تجارت غیرنفتی و همچنین کمک به رشد اقتصاد محلی و منطقه ای و حفظ و ارتقاء شاخصهای امنیتی و اجتماعی است.

با وجود بازارچه مرزی در نقاطی مانند روتک در نتیجه مبادلات مرزی و صدور محصولات تولیدی از طریق این بازارچه ها ، نه تنها مشکلات ‏معیشتی مرزنشینان حل می  شود بلکه سرمایه ای نیز برای ورود به عرصه های بزرگ اقتصادی به ‏دست می آید و در همین راستا گام مهمی در توسعه اشتغال و امنیت برداشته می شود.
ایجاد اشتغال و درآمد برای مردم مستقر در مرز ، صادرات کالاها و محصولات تولید شده در این مناطق و شهرهای همجوار به کشورهای همسایه ، ایجاد امنیت اجتماعی و واردات کالای مورد نیاز مردم منطقه از عمده ترین دلایل تصویب بازارچه‌های مرزی است اما نکته مهم در کارکرد بازارچه ها ، آنکه متاسفانه این بازارچه ها عملا به نقاط استراتژیک وارداتی تبدیل شده و در واقع توازن مناسبی در حوزه صادرات و واردات وجود ندارد و ، این بازارچه ها عملا زمینه افزایش واردات به کشور را تسهیل و تایید می کند و این در حالی است که فلسفه تشکیل و استقرار این بازارچه ها مبتنی بر صادرات و واردات بوده و شکاف بین این دو بال اگر رقم قابل توجهی شود جزء زیان و آثار مخرب نتیجه دیگری نخواهد داشت.

این امر علاوه بر تحت الشعاع قرار دادن تجارت رسمی ، به افزایش بی رویه واردات دامن خواهد زد و خساراتی برای دولت و اهالی نیز در طولان مدت بر جای خواهد گذاشت و اگر کنترل ها روان و نظارت ها به صورت مستمر در بازارچه ها انجام شود، بی گمان بازارچه های مرزی نقش بسیار مفیدی در توسعه و اقتصاد منطقه ای به ویژه اقتصاد مرزنشینان خواهد داشت.

بهبود و ارتقاء سطح کیفی راه ارتباطی و وضعیت فیزیکی بازارچه ، گسترش فعالیت‌های تولیدی کوچک و همخوان با ویژگی‌های انسانی و جغرافیایی منطقه ، راه اندازی تاسیسات و امکانات برای تسهیل در کار تجار و پیله وران ، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه گردشگری ، احداث مسجد یا نماز خانه مناسب و استراحتگاه و دیگر سرویس های ایاب و ذهاب و سایر امکانات رفاهی، اعزام هیات بازار یابی تجاری این منطقه به بازارهای هدف ، اختصاص اعتبارات بیشتر جهت تجهیز و تقویت بازارچه ، افزایش سقف ارزش دلاری با توجه به فعالیت بازارچه و نظارت دقیق بر کالاهای صادراتی از نظر کیفی ، کمی و نیز بهداشتی از جمله ضرورت های فعالیت و رونق هر بازارچه است و شاید از همه مهم و ضروری تر وجود قوانین و سیاست های ثابت که وضعیت بازارچه های مرزی را ثابت نگه داشته که خود نقش مهمی در توسعه این بازارچه ها خواهد داشت این که در برخی از اقدامات امنیتی احساس ناکارآمدی می شود ، ناشی از این مسئله است که به همه ابعاد مرتبط با امنیت توجه نشده است.

در بستر رونق اقتصادی مناطق مرزی در سایه برنامه ریزی صحیح و هوشمندانه با توجه به منافع ملی و ارزشهای ایران اسلامی می توان انتظار امنیتی پایدار را داشت یعنی امنیت صرفا از منظر نظامی و انتظامی خارج و بلکه امنیت را با همه وجوه آن تبیین می کنند. بنابراین باید به تمامی وجوه امنیت توجه کرد تا از یک امنیت فراگیر و پایدار بهره مند شد.
اگر بخواهیم فقط از یک بعد به موضوع نگاه کنیم بی گمان توفیقی در حصول امنیت پایدار و ماندگار نخواهیم داشت در این ارتباط امنیت ابعاد مختلفی دارد که از جمله می توان به ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… اشاره کرد که رونق بازارچه های مرزی و گردشگری از این دست وجوه کلیدی و حیاتی مرز است.
استقرار امنیت به طور حتم باید نگاه بومی وجود داشته باشد ؛ یعنی ما باید سنت های حاکم و ارزش های پذیرفته شده بر یک جامعه را مدنظر قرار دهیم تا بتوانیم به یک امنیت پایدار دست بیابیم.
این که در برخی از اقدامات امنیتی احساس ناکارآمدی می شود، ناشی از این مسئله است که به همه ابعاد مرتبط با امنیت توجه نشده است.به عبارت دیگر به موضوع امنیت چندوجهی نگاه نمی شود و این موجب می شود که امنیت در یک بخش تامین شود و در بخش دیگر با ضعف روبه رو باشد.

مجتبی شجاعی – نویسنده و پژوهشگر

برچسب ها :

این مطلب بدون برچسب می باشد.