آذر روز از ماه آذر برابر با نهمین روز این ماه است که درگاه‌شماری و میراث معنوی ایرانیان از جایگاه ویژه‌ایی برخوردار است. هرچند به روشنی نمی‌دانیم که آتش از چه روزگاری به زندگانی آدمیان گیتی، گرما و زندگی و ماندگاری بخشیده اما از پیوندهای نیکوی نیاکانمان با این بن مایه ارجمند آگاهی داریم.

اسطوره‌ها نخستین راوی این برکشیدگی شراره‌های خوب رو در زندگی ایرانیان است که به روزگار هوشنگ شاه پیشدادی بازمی‌گردد او نخستین شاهی است که در زندگی آدمیان دگرگونی‌های بنیادین می‌آفریند.

مهار آتش، یافتن آهن وساخت سلاح و ابزار کشاورزی و یک‌جانشینی به همین روزگار باز می‌گردد، این روزگار در زندگی مردمان زمین سرفصل تازه‌ایی برشمرده می‌شود.

همین سرفصل که پژوهشگران همروزگار ما نیز به نام عصر آهن از آن یاد می‌کنند اما باید به یاد آورد که آهن زاده و پرورش یافته از آتش است.

توانایی پیشرفت‌های بزرگ در زندگی مردم هستی از دورها تاکنون با آتش به دست آمده به همین دلیل است که منزلت و ارزشمندی آتش درمیان همه باورهای انسانی به چشم می‌خورد.

روان تاریخی ایرانیان که همیشه با دانایی و توانایی پیوستگی داشته و تنها در سیستان که یک پاره از این سرزمین مینوی و ستوده است در هر کیلومتر بیش از یک نشان و یادمان تاریخی از بودباش انسان‌هایی بوده که از آتش بهره‌ها می‌برده‌اند، تمدن‌های بزرگ بشری ساخته‌اند و فرهنگ‌ها پرورانده‌اند.

جای شگفتی نیست که جشن برافروختگی آتش را در آغازین روزهای فصل سرما در میراث فرهنگی خویش به یادگار داریم، زیرا جاری زندگی پرفراز و نشیب و پاسداری از شهروده و دودمان آدمیان با نور و گرمای آذر دست یافتنی بوده وخواهد بود، از همین رو است که در روزگاران کهن‌تر که هنور دست‌آوردهای گرمازای تازه در دست نبود مردم با جمع‌آوری هیزم و بوته به اندازه نیاز و برافروزی آتش در روز آذر از آذرماه برابر با نهمین روز بربام‌ها و آتشدان‌های دیواری خانه‌ها آمادگی رویارویی را با روان آدم‌کش سرما آشکارا می‎کردند و با برگزاری جشن در روشنای گرما و نور خوشرنگ آتش پرستیدنی (پرستش =نگهداری و مراقبت همان کاری که پرستاران در بیمارستان‌ها انجام می‎دهند) امید، انگیزه و احساس مانایی زندگی را درمیان بود و باش‌ها می‌گستراندند.

از همین روست ارجمندی تنورخانه‌ای که در آن نان پخته می‌شود در باور مردم سیستان که از او به «بی‌بی تندوری» یاد می‌شود و از آمدن کودکان نارسیده در تنور خانه جلوگیری می‌کردند و پیش‌تر از آن براین باور هستند که خاکستر این تنور نیز ارج دارد زیرا پریزادگان روزی آور در آن زندگی می‌کنند و هنوز سپید مویان سیستان برای خاموش کردن آتش واژه «کشتن» را به کار می‌برند که دارای بار منفی است و پسران پر توان و سرزنده را به آتش وُر(آتش برافروخته وزنده) مانند می‌کنند./فارس

علیرضا خسروی

کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی وگردشگری زابل