نی زار : نامه جمعی از تحصیل کردگان و فعالان فرهنگی، اجتماعی
استان سیستان و بلوچستان به رییس جمهو

به نام خدا
جناب آقای دکتر حسن روحانی
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
سلام علیک
منطقه سیستان سالهاست در تب دراز دامن ناشی از خشکسالی می سوزد و قهر طبیعت بر مردمانش چنان سخت گرفته که هر یک از گوشه ای فرا می روند و راه دشوار مهاجرت در پیش می گیرند. بحران این خطه به اندازه ای شدت یافته که شاهد زوال و فروپاشی همه سویه این سرزمین فرهنگ پرور و تمدن خیز هستیم. اهالی سیستان حدود دو دهه است در خاموشی و سکوت، تمام توان خویش را به کار گرفته اند و به مقاومتی پیگیر دست زده اند تا با چیرگی بر تمایل ناگزیر به کوچ از این منطقه، شعله زندگی را در این سامان زنده و فروزنده نگه دارند؛ اما اینک تمام قوای آن ها تحلیل رفته و دیگر رمقی برای ماندن ندارند. برخلاف تصور برخی از دولتمردان که می کوشند با نسبت دادن این بحران به علل و عوامل طبیعی و زیست محیطی، به فرافکنی دست بزنند و از خودشان سلب مسئولیت کنند، ریشه های اصلی بروز بحران در منطقه سیستان، به سوء مدیریت و بی توجهی جدی مسئولین استانی و کشوری به موضوع حاد بودن بحران مزبور باز می گردد. به نظر می رسد کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، هنوز به عمق بحران پی نبرده اند و به این موضوع واقف نشده اند که بحران سیستان وارد خطرناک ترین مرحله خود شده است؛ مرحله ای که گویی کوچ دسته جمعی و خالی شدن سیستان ورجاوند از سکنه را به تقدیر محتوم مردمانش تبدیل کرده است. وضعیت معیشت مردم سیستان چنان وخامتی پیدا کرده که جانشان را به لب رسانده؛ به گونه ای که دیگر حب وطن و عشق و علاقه به زادبوم شان نیز نمی تواند آن ها را به ماندن در سیستان وا دارد. خالی شدن سیستان از سکنه، بدون تردید برای وحدت ملی، تمامیت ارضی و امنیت ملی کشور ما پیامدهای زیانباری خواهد داشت و هزینه های زیادی را به دوش حکومت تحمیل می کند. از یاد نبریم این پاره ی جگر جغرافیایی، فقط یک سرزمین نیست، بخش مهمی از هویت ایرانی- اسلامی ماست که سیستانیان از سپیده دم تاریخ تاکنون با تمام توش و توان، آن را چون جان عزیز خویش پاس داشته اند. با ویرانی این سامان، بخش گرانسنگی از هویت تاریخی و فرهنگی تمامی ایرانیان و حتی پارسی زبانان برای همیشه به ورطه ی نابودی می افتد. آنچه در منطقه سیستان دارد رخ می دهد، ضایعه ی جبران ناپذیری است که قابل پیشگیری است و اگر دیر بجنبیم و فرصت را از دست بدهیم آیندگان هیچگاه ما را نمی بخشند. بحران منطقه سیستان ابعاد بسیار گسترده و عمیقی پیدا کرده است به گونه ای که برای التیام بخشیدن به آلام و دردهای جانکاه مردم سیستان، دولت نخست می باید طی یک برنامه کوتاه مدت چند ساله، مشوق هایی را برای ماندگار کردن اهالی سیستان برای آن ها تدارک ببیند و به موازات آن برنامه های دراز مدت خود را نیز برای توسعه این منطقه با سرعت بیشتر ادامه دهد.
آنچه در ادامه می آید پیشنهاداتی است برای برون رفت از این بحران ها و گام نهادن در مسیر توسعه است .
۱-منطقه ی آزاد تجاری- صنعتی سیستان:
کشور پیش روی سیستان، کشور افغانستان است که هم پیوندهای عمیق فرهنگی و زبانی با ایران دارد و هم پیوندهای مشترک تاریخی میان دو کشور برقرار است و از سوی دیگر با عنایت به تفاوت سطح توسعه یافتگی دو کشور، افغانستان به همه ی تولیدات ایران نیازمند است و در صورت تصویب منطقه ی آزاد سیستان می توان به تعداد نیازهای آن طرف مرز در منطقه ی آزاد کارخانه ایجاد کرد و به این ترتیب هم به اشتغال منطقه کمک کرد و هم در وضعیت معیشت مردم تحول ایجاد نمود. شرایط در سیستان به گونه ای فراهم است که می توان گفت صادراتی ترین منطقه ی آزاد کشور خواهد شد. ضمن آنکه منطقه ی آزاد چابهار می تواند کریدور ورودی و منطقه ی آزاد سیستان کریدور خروجی کالاهای ترانزیت هم باشد.
۲- احیای تالاب هامون با برنامه و مدیریت واحد آب:
دریاچه و تالاب بین المللی هامون سومین دریاچه ی بزرگ ایران پس از دریاچه ی خزر و دریاچه ی ارومیه و هفتمین تالاب بین المللی جهان است که در سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو و در چهارمین کنگره ی جهانی ذخیره گاه های زیست کره توسط یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره به ثبت رسید.
وسعت دریاچه ی هامون در زمان پرآبی ۵۶۶۰ کیلومتر مربع است که ۳۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است. دریاچه هامون از سه دریاچه ی کوچک به نام های هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده و رودخانه های خواش رود، فراه، هاروت رود، شوررود، حسین آباد، نهبندان و هیرمند به هامون می ریزند.
در کنار تالاب هامون دریاچه های چاه نیمه قرار دارد که چهار گودال طبیعی است به مساحت حدود ۴۷۰۰ هکتار که گنجایش حدود یک میلیارد و پانصد میلیون متر مکعب آب را دارد. احیای تالاب هامون با توجه به بین المللی بودن آن چند پیش نیاز اساسی دارد.
الف-ورود سازمان ملل در جهت تأمین آب تالاب علاوه بر حقابه ی ایران
ب-مدیریت واحد آب در منطقه ی سیستان حداقل در حد اداره کل مدیریت آب سیستان
ج-سامان دهی آب چاه نیمه ها با هدف کاستن از سطح آب و در نتیجه کاهش میزان تبخیر
د-سامان دهی دریاچه های کوچک در هامون با عمق بیشتر برای نگهداری بلندمدت آب.
۳- انتقال آب اقیانوس تا سیستان و خراسان جنوبی
یکی از معضلات عمده ی جهان امروز موضوع آب است به ویژه آب هایی که مانند دریاچه ی هامون منشاء خارجی دارند. راهکار بلندمدت تأمین آب از منابع در دسترس و بدون مانع همچون آب دریاها و اقیانوس هاست. نکته ی قابل توجه در پروژه انتقال آب از اقیانوس این است که اولاً مقصد این پروژه نه سیستان بلکه می تواند خراسان جنوبی و نهبندان باشد ثانیاً آب از مبدأ به قصد انتها جریان نمی یابد بلکه در مسیر طولانی این خط لوله ، شهرهای نیک شهر، ایرانشهر، خاش، زاهدان، زابل و در نهایت نهبندان همه نیازمند آب هستند در واقع این انتقال آب از اقیانوس به سیستان و نهبندان نیست بلکه از اقیانوس تا سیستان و نهبندان است که علی رغم هزینه ی بالا معضل آب را برای همیشه در استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی حل می کند.
۴- به روز کردن بافت شهری شهرهای جدید و روستاهای پیرامونی :
در قرارداد مک ماهون که سیستان میان ایران و افغانستان تقسیم شد تقریباً همه ی شهرهای بزرگ، آباد و تاریخی سیستان در بخش افغانستان ماند و در بخش ایرانی مجموعه ای از حدود ۸۰۰ روستا بود که جدا افتاده از شهرهای خود، تنها دلخوش بودند که هنوز جزیی از سرزمین مادری یعنی ایران هستند. با بزرگ شدن و به هم پیوستن برخی از این روستاها، شهرهایی در سیستان به وجود آمد که در واقع همان روستاهای بزرگ شده هستند، یکی از مهمترین پروژه های توسعه سیستان، سامان دهی و نوسازی این شهرهای جدید است به نحوی که نمادهایی و جلوه هایی از توسعه ی شهری را در خود داشته باشند و به واقع جایگاه زیست شهروندان باشند. با توجه به اینکه در دشت سیستان بیش از ۸۰۰روستا وجود دارد که فاصله ی دورترین آنها با مرکز سیستان یعنی شهر زابل حدود ۳۰ کیلومتر است . بهسازی این روستاها متناسب با نیازهای زندگی امروزی و حفظ شرایط زندگی با تولید خانگی روستایی پروژه ای بزرگ است که هم اشتغال گسترده ایجاد می کند و هم از توسعه ی بی رویه ی شهرهای سیستان جلوگیری می کند .
۵- بخشودگی مالیاتی : سیستان و بلوچستان علاوه برهمه ی گیر و گرفت های پیش پای تولید کنندگان در سراسر کشور حداقل با سه مشکل دیگر در فرآیند تولید مواجه است ۱- دوری از مرکز۲- کمبود نیروی متخصص و ماهر ۳- عقب ماندگی تاریخی با این نگاه به طور طبیعی برای هیچ سرمایه گذاری به صرفه ی اقتصادی نیست که با شرایط مساوی در سیستان و بلوچستان سرمایه گذاری نماید . لذا پیشنهاد می شود با معافیت کامل مالیاتی جاذبه ای ارزشمند در استان قرار دهید ضمن آنکه میزان مالیات دریافتی از این منطقه به نسبت کل در آمد مالیاتی کشور رقمی محسوب نمی شود .
۶- هشتاد کیلومتر راه مناسب: دشت سیستان اکنون دارای پنج شهرستان است که چهار شهرستان هامون ، هیرمند ، نیمروز و زهک از روستاهایی هستند که به تازگی شهر شده اند این شهرها به وسیله ی جاده هایی روستایی به زابل می پیوندند که اکنون با شهر شدن حجم گسترده ای از ترافیک را به خود جذب کرده اند و روزانه شاهد تصادفات و کشته و مصدوم شدن شهروندان هستیم . در این راه ها تصادفات روزانه ی موتورسکلیت هم کشته بر جای می گذارد . با کمتر از هشتاد کیلومتر جاده ی مناسب چند بانده و یک طرفه در سه محور زابل – زهک ، زابل – دوست محمد ، زابل – ادیمی هم می توان به دشت سیستان جلوه ای دادو هم می توان از حجم انبوه تصادفات و تلفات کاست .
۷- کنترل ریزگردها : بادهای ۱۲۰ روزه سیستان جریان دائمی است اما ریز گردها که عمدتا منشاء داخلی دارند و از بستر خشک هامون برمی خیزند قابل کنترل هستند . مدیریت و کنترل زیست محیطی ریز گردهایی که منشاء داخلی دارند و از کانون های در دریاچه هامون برمی خیزند از طریق حقابه دریاچه که بوسیله ی لوله از چاه نیمه ها به دریاچه منتقل می شود می تواند موجب ارتقای کارکردها ی زیست محیطی دشت سیستان و فرو نشستن ریز گردها گردد.
۸- ایجاد اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری :
سیستان را بهشت باستانشناسان خوانده اند و این نام گذاری به دلیل کثرت آثار باستانی و تاریخی در این منطقه است . آثار ارزشمندی هم چون شهر سوخته ، کوه خواجه ، دهانه غلامان ، زاهدان کهنه ، آتشگاه کرکویه ، قلعه رستم ، قلعه مچی ، دهستان قلعه نوو ده ها اثر از دوران معاصر غنایی بی همتا به سیستان بخشیده است . این حجم گسترده ی آثار در پنج شهرستان منطقه ی سیستان پراکنده است مدیریت پراکنده قادر به سامان دهی این مجموعه نیست نیاز است مدیریتی واحد در منطقه ی سیستان این مهم را برعهده بگیرد . البته در دولت گذشته این اقدام صورت گرفت اما پس از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید مجلس از آن حمایت نکرد و دولت هم در آغاز راه بود و عملا منتفی شد . این اداره کل می تواند به میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری سیستان جانی تازه بدهد و به رونق اشتغال در سیستان کمک برساند .
۹- اعتبار اشتغال روستایی
اگر چه اشتغال یک مشکل ملی است و در سراسر کشور با آن مواجه هستیم اما همواره از ابتدای انقلاب و به طور مرتب رتبه ی اول یا دوم بیکاری در اختیار استان سیستان و بلوچستان بوده است و از این جهت ما همیشه شاگرد اول یا دوم بوده ایم . بر همین اساس دولت تدبیر و امید در اقدامی شایسته ی تقدیر و با عنایت به گستردگی بخش روستایی در استان اقدام به اختصاص ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای ایجاد اشتغال روستایی نمود . که متاسفانه به دلایل مختلف میزان جذب آن دو رقمی هم نشد . درخواست می نمائیم این اعتبار همچنان برقرار بماند تا با اصلاح برخی ساختارهای اداری و مدیریتی بتواند رونقی به اشتغال های روستایی بدهد .
بدیهی است هریک از این پیشنهادات ، ده ها پروژه ی اقتصادی ، اشتغال زا و فقر زدا را در خود دارند . که در صورت لزوم تقدیم می گردد. در پایان برخود لازم می دانیم ضمن تقدیر و تشکر از دولت محترم به واسطه ی عنایت ویژه به پروژه های احداث راه ترانزیتی چابهار – میلک ، راه آهن چابهار- زاهدان – زابل – مشهد ، پروژه گاز رسانی به زابل، پروژه آبیاری ۴۶هزار هکتاری دشت سیستان، تسریع در اجرا و نظارت بیشتر در نحوه ی اجرای این پروژه ها را از جنابعالی درخواست نمائیم .
پیروز و سربلند باشید .
۱- قاسم سیاسر، کارشناس ارشد تاریخ، مدیریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی
۲- محمدتقی رخشانی، دکترای تاریخ، استاد دانشگاه، مدیر مسئول روزنامه زاهدان
۳- عباس اویسی، دکترای تاریخ، ریاست دانشگاه پیام نور استان
۴- جمال سروانی، کارشناس مدیریت، مدیر کل پیشین سیاسی استانداری سیستان و بلوچستان
۵- علیرضا نخعی، کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی، مدیر کل آموزش و پرورش استان
۶- علی دولت آبادی، کارشناس ارشد تاریخ، مدیر کل پیشین اوقاف و امور خیریه استان
۷- شهرام مهنا، دکترای مهندسی مخابرات، عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان
۸- علیرضا سعیدی مهر، دکتری جامعه شناسی اقتصادی ، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان
۹- جانعلی بهزاد نسب، دکترای جغرافیا و برنامه ریزی، عضو هیئت علمی دانشگاه و مدیر کل سابق امور بین الملل وزارت جهاد کشاورزی
۱۰- محسن علی گلشنی، فوق لیسانس مهندسی ، مدیر کل پیشین شیلات سیستان و بلوچستان – مدیر کل بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران
۱۱- غلامرضا عمرانی، کارشناس ارشد ادبیات فارسی، کارشناس برنامه ریزی و تالیف کتابهای درسی وزارت آموزش و پرورش
۱۲- منصور نیک پناه، دکتری ادبیات فارسی، عضو هیئت علمی دانشگاه
۱۳- محمد رضا خمر، دکترای مهندسی برق، مدیر سابق فرستنده های رادیویی استان
۱۴- احمد افشاریان، دکترای ژنتیک و اصلاح نژاد، مدیر کل سابق شیلات سیستان
۱۵- منصور حجازی نیا، مهندسی مکانیک، مدیر کل سابق تعاون، صنایع و مدیر پروژه منطقه آزاد سیستان
۱۶- صفر اسلامی، کارشناسی ارشد مدیریت، مشاور استاندار سیستان وبلوچستان
۱۷- شریف شاهوزهی، لیسانس بازنشسته آموزش و پرورش، فعال اجتماعی
۱۸- محمود رضا آرمین ( سهی سیستانی)، کارشناس زبان و ادبیات فارسی، شاعر و پژوهشگر
۱۹- حمیدرضا رخشانی، کارشناس ارشد حقوق فقه، معاونت اداره کل آموزش و پرورش استان
۲۰- علیرضا خسروی، رئیس پشین میراث فرهنگی زابل و مدیر پشین پایگاه شهر سوخته
۲۱- ابراهیم سرحدی، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، شاعر و نویسنده
۲۲- خسرو افسری،مهندسی زراعت، مدیر کل پیشین محیط زیست استان
۲۳- علی پیران- استاد رسمی انجمن خوشنوسیان ایران در خط شکسته نستعلیق و مدرس هنر
۲۴- محمود اوکاتی صادق، دکتری مهندسی برق ، رئیس دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه سیستان و بلوچستان، رییس پیشین دانشگاه زابل
۲۵- ماشاءا… خلیلی ، کارشناس ارشد مدیریت تربیت بدنی، مدیر حوزه اجتماعی دانشگاه زابل
۲۶- حمزه خلیلی – کارشناس ارشد مهندسی اقتصاد کشاورزی ، فعال اجتماعی
۲۷- موسی ربیعی، کارشناس ارشد مدیریت نیروی انسانی، مدیر کل پیشین امور مالیاتی استان
۲۸- محمد خلیقی، فوق لیسانس کشاورزی، رئیس مرکز علمی کاربردی فنی و حرفه ای زاهدان
۲۹- روح ا… شیرازی – دکترای باستان شناسی – عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان – رئیس پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور
۳۰- پرویز سارانی، کارشناس ارشد علوم سیاسی، عضو پشین شورای شهر زاهدان
۳۱- فریبرز فیروزی جهانتیغ – مدرس دانشگاه
۳۲- عباس باقری، دکترای هنر، شاعر و رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان زابل
۳۳- جمشید رخشانی، کارشناس ارشد علوم سیاسی، فرماندار زهک
۳۴- هادی سیاسر، دکترای مهندسی آب و خاک، رئیس دانشگاه پیام نور زابل
۳۵- عیسی شیبانی امین، دکترای جغرافیا، استاد دانشگاه پیام نور
۳۶- غلامحسین جهانتیغ، دکترای علوم سیاسی، مشاور استاندار قبلی سیستان و بلوچستان
۳۷- اکبر خواجه، دکترای علوم سیاسی، استاد دانشگاه پیام نور
۳۸- علیرضا سرگلزایی، دکترای مدیریت، معاونت پیشین دانشگاه آزاد واحد زاهدان
۳۹- احسانعلی عالی، کارشناس ارشد، ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان شمالی
۴۰- مهدی کشته گر، کارشناس ارشد زیست شناسی، رییس جهاد دانشگاهی زابل
۴۱- محمدعرب،دکترای مهندسی صنایع، رییس پیشین اداره فنی و حرفه ای زابل، مشاور رییس سازمان فنی و حرفه ای استان
۴۲- آریا نوری جنگی، کارشناس ارشد مهندس مکاترونیک، مدرس دانشگاه