ریاست جمهوری اسلامی ایران
سلام و تجدید ارادت
سرزمین سیستان و بلوچستان از نخستین بخش های فلات ایران است که یک جانشینی در آن تحقق یافته است. ساکنان این سرزمین، تمدنی به قدمت ۶ هزار سال را پایه ریزی کرده اند که اکنون تحت عنوان شهر سوخته به عنوان بخشی از میراث بشریت توسط یونسکو ثبت جهانی شده است.
سیستان خاستگاه اساطیر و پهلوانان ملی ایران زمین است که بخشی از هویت ملی ایران را تعریف می کنند. سیستان پیش از اسلام و دردوره ی اسطوره ای در مهلکه های سخت همواره نجاتبخش ایران و آرامش بخش دل ایرانشهریان بوده است. در دوره ی تاریخی نیز در یکی از سخت ترین دوره ها و در شرایطی که رومیها در راه فتح سلوکیه بودند سورنا سردار سیستانی پارت و ده هزار سوار سیستانی، کراسوس و رومیان را درهم شکستند و مرز ایران و روم را برای یکصد سال تثبیت کردند.
در دوره ی اسلامی نیز سیستانی ها علی رغم توان مقابله با سپاهیان مسلمان با قرارداد، صلح کردند و اسلام راپذیرفتند. ودر طی دو قرن اول هجری خدمات بزرگ علمی به تمدن تازه پای اسلامی کردند و از پایبندی به اصول و اعتقاد اسلامی خود فرو گذار نکردند چنانکه یاقوت حموی می نویسد: این فخر، مردم سیستان رابس که در زمانی که همه ی جهان اسلام حتی مکه و مدینه سب علی بن ابیطالب می کردند مردم سیستان زیر بار نرفتند و هرگز سب علی نکردند و آنگاه که خبر رفتار یزید بن معاویه با حسین بن علی به آنان رسید گفتند یزید بدرفتاری پیشه کرد و دست به اعتراض زدند و حاکم یزید را از سیستان راندند.
چون ظلم دستگاه خلافت عباسی از حد گذشت باز این دلاور مردان سیستانی بودند که به همراهی یعقوب لیث، عیار جوانمرد قیام کردند و نخستین حکومت ملی را در ایران تأسیس کردند.
در حوزه ی تمدنی آسیاهای بادی محصول اندیشه ی سیستانی های سرزمین ایران است.
در حوزه ی علمی ظهور شخصیت های بزرگ علمی برگ برگ تاریخ قرون اولیه اسلامی را زرین نموده است. شخصیت هایی همچون جریربن عبداله سجزی اولین فقیه شیعی و محمدبن وصیف اولین شاعر پارسی گوی پس از اسلام و صدها عالم و فرهیخته دیگر از آن جمله هستند.
در دوره ی معاصر و با هجوم استعمارگران اروپایی باز هم غیورمردان بلوچ بودند که در سواحل جنوبی ایران به مقابله ی با پرتغالی ها برخاستند و در مرکز استان با انگلیس ها به جنگ پرداختند و رشادتهای بسیار از خود نشان دادند.
با عبور تیمور از سیستان بسیاری از بنیان های اقتصادی سیاسی و فرهنگی سیستان آسیب دید و علی رغم آنکه این سرزمین در دوره ی صفویان حیاتی ابتدایی داشت اما هرگز به دوران طلایی فرهنگ و تمدن سازی خود باز نگشت در دوره ی قاجاریه رقابت های منطقه ای میان روس و انگلیس ایران را پاره پاره کرد که بر طبق معاهده های گلد اسمیت و مک ماهون از سیستان تنها چند صد روستا باقی ماند و بخش عمده ی بلوچستان هم سهم انگلیس شد. در این زمان رقابت های محلی هم به فاکتورهای تأثیرگذار در منطقه اضافه شد که تا پایان دوره ی پهلوی ادامه یافت. پس از انقلاب اسلامی و استقرار جمهوری اسلامی تلاش های فراوانی برای بهبود اوضاع و توسعه ی سیستان و بلوچستان صورت گرفته اما مشکلات انسانی و قهر طبیعت استان را دچار بحران های گسترده ی فقر و بیکاری نموده است آنچه در ادامه تعریف می شود پیشنهاد پروژه هایی برای برون رفت از این بحران ها و گام نهادن در مسیر توسعه است.
۱-تقسیم استان سیستان و بلوچستان به چهار استان:
سیستان و بلوچستان به عنوان بزرگترین استان کشور از دو منطقه ی کاملاً مجزا یعنی سیستان و مکران تشکیل شده است. سیستان خود دو بخش سیستان و سرحد سیستان را شامل می شود که مرز سیستان شمال شهر زاهدان است و سرحد که در واقع سردحد سیستان یعنی بخش سرد سیستان است شامل نصرت آباد، نوک آباد، خاش، میرجاوه و زاهدان می باشد که حد جنوبی آن نیز انتهای کارواندر و حد شرقی آن هم گشت سراوان می باشد.
مکران هم خود شامل دو بخش سراوان و جهلاوان می باشد که شهرهای سراوان، ایرانشهر، دلگان و لاشار و بنت محدوده ی سراوان و شهرهای نیکشهر، قصر قند، کنارک و دشتیاری و چابهار هم محدوده ی جهلاوان را تشکیل می دهد. بر اساس این شرایط جغرافیا و با نگاه به توسعه ی این مناطق پیشنهاد می شود که استان سیستان و بلوچستان به چهار استان سیستان، سرحد، بلوچستان و مکران تقسیم شود. بدیهی است در این شرایط از جهات مختلف امکانات توسعه ی سیستان و بلوچستان بیشتر فراهم می شود.
۲-منطقه ی آزاد تجاری- صنعتی سیستان:
کشور پیش روی سیستان، کشور افغانستان است که هم پیوندهای عمیق فرهنگی و زبانی با ایران دارد و هم پیوندهای مشترک تاریخی میان دو کشور برقرار است و از سوی دیگر با عنایت به تفاوت سطح توسعه یافتگی دو کشور، افغانستان به همه ی تولیدات ایران نیازمند است و در صورت تصویب منطقه ی آزاد سیستان می توان به تعداد نیازهای آن طرف مرز در منطقه ی آزاد کارخانه ایجاد کرد و به این ترتیب هم به اشتغال منطقه کمک کرد و هم در وضعیت معیشت مردم تحول ایجاد نمود. می توان گفت شرایط در سیستان به گونه ای فراهم است که می توان گفت صادراتی ترین منطقه ی آزاد کشور خواهد شد. ضمن آنکه منطقه ی آزاد چابهار می تواند کریدور ورودی و منطقه ی آزاد سیستان کریدور خروجی کالاهای ترانزیت هم باشد.
۳-احیای تالاب هامون با برنامه و مدیریت واحد آب:
دریاچه و تالاب بین المللی هامون سومین دریاچه ی بزرگ ایران پس از دریاچه ی خزر و دریاچه ی ارومیه و هفتمین تالاب بین المللی جهان است که در سال ۱۳۹۴ در لیما پایتخت پرو و در چهارمین کنگره ی جهانی ذخیره گاه های زیست کره توسط یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره به ثبت رسید.
وسعت دریاچه ی هامون در زمان پرآبی ۵۶۶۰ کیلومتر مربع است که ۳۸۲۰ کیلومتر مربع متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است. دریاچه هامون از سه دریاچه ی کوچک به نام های هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده و رودخانه های خواش رود، فراه، هاروت رود، شوررود، حسین آباد، نهبندان و هیرمند به هامون می ریزند.
در کنار تالاب هامون دریاچه های چاه نیمه قرار دارد که چهار گودال طبیعی است به مساحت حدود ۴۷۰۰ هکتار که گنجایش حدود یک میلیارد و پانصد میلیون متر مکعب آب را دارد. احیای تالاب هامون با توجه به بین المللی بودن آن چند پیش نیاز اساسی دارد.
الف-ورود سازمان ملل در جهت تأمین آب تالاب علاوه بر حقابه ی ایران
ب-مدیریت واحد آب در منطقه ی سیستان حداقل در حد اداره کل مدیریت آب سیستان
ج-سامان دهی آب چاه نیمه ها با هدف کاستن از سطح آب و در نتیجه کاهش میزان تبخیر
د-سامان دهی دریاچه های کوچک در هامون با عمق بیشتر برای نگهداری بلندمدت آب
۴-دانشگاه زابل و نقش محوری آن در ارایه ایده های نو:
دانشگاه زابل با دارا بودن بیش از چهارصد عضو هیأت علمی و هزاران دانشجو و کارمند و مجموعه ی بزرگ بقیه ا… و پردیس قدیم و جدید و منابع مالی مناسب باید نقشی بی بدیل در نوسازی منطقه سیستان از طریق ارایه ی ایده های نو و علمی ایفا نماید. تمرکز دانشگاه بر حوزه ی پژوهش و تقویت ایده های اقتصادی دانش بنیان و قرار دادن امکانات در اختیار صاحبان ایده و حمایت از پروژه های پژوهشی با موضوعیت کارآفرینی و به کار بستن یافته های این پژوهش ها، دانشگاه و در واقع علم را به محور توسعه تبدیل می کند.
۵-پروژه ی به روز کردن بافت شهری، شهرهای سیستان و بلوچستان:
در قرارداد مک ماهون که سیستان میان ایران و افغانستان تقسیم شد تقریباً همه ی شهرهای بزرگ، آباد و تاریخی سیستان در بخش افغانستان ماند و در بخش ایرانی مجموعه ای از حدود ۸۰۰ روستا بود که جدا افتاده از شهرهای خود، تنها دلخوش بودند که هنوز جزیی از سرزمین مادری یعنی ایران هستند. با بزرگ شدن و به هم پیوستن برخی از این روستاها، شهرهایی در سیستان به وجود آمد که در واقع همان روستاهای تقریباً بزرگ شده هستند، یکی از مهمترین پروژه های توسعه سیستان، سامان دهی و نوسازی این شهرهای جدید است به نحوی که نمادهایی و جلوه هایی از توسعه ی شهری را در خود داشته باشند و به واقع جایگاه زیست شهروندان باشند. همین شرایط را روستاهای تازه شهر شده ی بلوچستان دارد.
۶-انتقال آب اقیانوس تا سیستان و خراسان جنوبی
به درستی آگاه هستید که یکی از معضلات عمده ی جهان امروز موضوع آب است به ویژه آب هایی که مانند دریاچه ی هامون منشاء خارجی دارند. راهکار بلندمدت تأمین آب از منابع در دسترس و بدون مانع همچون آب دریاها و اقیانوس هاست. نکته ی قابل توجه در پروژه انتقال آب از اقیانوس این است که اولاً مقصد این پروژه نه سیستان بلکه می تواند خراسان جنوبی و نهبندان باشد ثانیاً آب از مبدأ به قصد انتها جریان نمی یابد بلکه در مسیر طولانی این خط لوله شهرهای نیک شهر، ایرانشهر، خاش، زاهدان، زابل و در نهایت نهبندان همه نیازمند آب هستند در واقع این انتقال آب از اقیانوس به سیستان و نهبندان نیست بلکه از اقیانوس تا سیستان و نهبندان است که علی رغم هزینه ی بالا معضل آب را برای همیشه در استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی حل می کند.
۷-ایجاد اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
سیستان را بهشت باستانشناسان خوانده اند و این نام گذاری به دلیل کثرت آثار باستانی و تاریخی در این منطقه است. آثار ارزشمندی همچون شهر سوخته، کوه خواجه، دهانه غلامان، زاهدان کهنه، آتشگاه کرکویه، قلعه رستم، قلعه مچی، دهستان قلعه نو و ده ها اثر از دوران معاصر غنایی بی همتا به سیستان بخشیده است. این حجم گسترده ی آثار در پنج شهرستان منطقه ی سیستان پراکنده است مدیریت پراکنده قادر به سامان دهی این مجموعه نیست و نیاز است تا مدیریتی واحد در منطقه ی سیستان این مهم را بر عهده بگیرد. البته در دولت گذشته این اقدام صورت گرفت اما پس از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید مجلس از آن حمایت نکرد و دولت هم در آغاز راه بود و عملاً منتفی شد. این اداره کل می تواند به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان جانی تازه بدهد و به رونق اشتغال در سیستان کمک برساند.
۸-انتصاب مدیران بومی
این یک حقیقت ناب است که ایران سرای ماست و در هر کجای ایران گلی بشکفد، لبخند بر لبان ما می نشیند اما این هم یک واقعیت است که مردم بومی هر منطقه نسبت به منطقه ی خود دلبستگی و احساس مسئولیت بیشتری دارند و از سختی کار نمی هراسند و شناخت آنها نسبت به منطقه امتیازی است که هیچ مدیر غیربومی از آن برخوردار نیست به ویژه اگر آن منطقه سیستان و بلوچستان با محرومیت ها و پیچیدگی هایش باشد. اگر چه در گذشته های دورتر در جمهوری اسلامی به دلیل نبود یا کمبود نیروی انسانی مناسب و کارا انتصاب مدیران غیربومی توجیه داشت اما اکنون که وفور نعمت است و نه تنها آقایان بلکه خانم های تحصیل کرده ی فوق لیسانس و دکترا بیکار هستند دیگر انتصاب مدیران غیربومی توجیهی ندارد. در گذشته می گفتند مردم سیستان و بلوچستان فقط هنگام رأی دادن به کار می آیند مبادا که هنوز هم سیاست همان باشد.
بدیهی است هر یک از این هشت پروژه، ده ها پروژه ی اقتصادی، اشتغال زا و فقرزدا را در خود دارند که در نهایت توسعه ی سیستان و بلوچستان را به ارمغان می آورد. پیگیری، تصویب، اجرایی نمودن پروژه های جدید و اصلاح و تداوم پروژه های در دست اجرا مطالبه ی به حقی است که مردم سیستان و بلوچستان از دولت جمهوری اسلامی ایران دارند. لطفاً در آستانه ی تشکیل دولت جدید به نکات مطرح شده عنایت ویژه بفرمائید.
با احترام
دکتر محمدتقی رخشانی